AZ 
English
Русский
А.N.MARZEYEV adına GİGİYENA VƏ TİBBİ EKOLOGİYA İNSTİTUTU
UKRAYNA TİBB ELMLƏRİ AKADEMİYASI
Bu gün əsas problemlərdən biri də içməli suların təmizlənməsi, xüsusən dezinfeksiya zamanı mütərəqqi üsulların tətbiqini tələb edən, içməli suyun istehsalında tezliklə həllini tapmasıdır.
DövlətSanPin 2.2.4-171-10 " İnsan istehlakı üçün nəzərdə tutulmuş içməli suya gigiyenik tələblər", suyun dezinfeksiyanı - patogen və şərti-patogen mikroorqanizmlərin məhvinə təsir etməklə onların fiziki (ultrabənövşəyi şüalanma, ultrasəs və s), kimyəvi (xlor, hipoxlorid ,ozon, dioksid, xlor, oksidant, qaz və s) proses və fiziki-kimyəvi amillər ilə təsir göstərmək.
Xlorlu texnologiyalarının üstünlükləri, dezinfeksiyanı gedişini operativ nəzarət üsulu və effekti uzun müddətli zərərsizləşdirən olması, Mərkəzləşdirilmiş su təchizatı sərhesab-içməli təcrübəsində, onlardan imtina etməyə imkan vermir. Xlor-qazla və hipoxlorit ilə dezinfeksiyanın tanınmış nöqsanları: zəhərli reagentlər, buna görə onlarla iş təhlükəsizlik qaydalarına ciddi əməl olunmasını tələb edir, enterovirusların münasibətdə kifayət qədər effektiv təmizlənməməsi, mutagen və teratogen, kanserogen xüsusiyyətləri olan əlavə dezinfeksiya məhsulların yaranması. Ukraynada 1,1% və 98% içməli sulardan xlor-qazla hipoxlorid (Xorunjiy D, 2004) ilə zərərsizləşdirilir. Hipoxloridlərdən məhsuldarlığı az olan stansiyalarda yeraltı suların dezinfeksiyası üçün istifadə edirlər. Bu metodun həyata keçirilməsində bir sıra çatışmazlıqlar aşkar edilib. Birinci çatışmazlıq hesab edirlər ki, hipoxloridin xlorlu turşudan bakterisid fəallığı aşağı olduğundan, xlor-qaz istifadədə olan əsas fəal agentdir. (Daxir V.M., 2003, Faust S.D., 1999, Krasnoborodko Ir. 1988, Ponomareva L.A., 1998, və s.). Eksperimental tədqiqatlar (Faust S.D., 1999).
Qeyd edilir ki, xlorlu turşu, hipoxlorid və xloraminlə, fəal xlorun bir konsentrasiyası ilə, içməli suyun dezinfeksiyası zamanı, məsələn, 0,1 mlq,, ilə eyni effekt dezinfeksiyanın 2-ci dəqiqəsindən sonra, müvafiq olaraq 100 dəqiqə və 500 dəqiqədən daha çox əldə olunur.
V.M.Baxir “işməli su” 2007-ci il 6 saylı məqaləsində göstərilib ki:” Qazaoxşar xlorun əvəzinə hipoxlorid natrium bu reaktivin boru kəmərləri sisteminə verilməsində, onun orada qarışması üçün hidroksid maqnezium və silisium dioksid ibarət su kanalında tıxanma yaradan çöküntü əmələ gəlir, bunu hipoxloridi uzgüçülük hovuzunun boru kəməri sisteminə daxil etmək bir məsələdir – şəhəri içməli su ilə təmin edən bir boru kəməri sisteminə daxil etmək tamam başqa bir məsələdir.” Lakin, aydındır ki, bu fərqlər yalnız göründüyü kimidir: Bütün məsələ yalnız zaman və miqyas təzahürlərindədir.
Hipoxloridin tətbiq edilməsi (istehsal və ya bu lokal qurğularda) üsulundan asılı olmayaraq onun xlor-qazla ilə müqayisədə suyun (bərkimə) elektrik ötürücülüyünü hesabına avadanlıq və boru kəmərlərinin korroziya prosesləri gücləndirir, sistaları (Giardia, Cryptosporidium) effektiv məhv edilməsini istisna edir, suyun ph artırır, boru kəmərlərin və qurğuların daxili səthlərdə bio pərdə artmasını aktivləşdirir və suda Kanserogen triqalogenmetanların yaranma sayını artırır.
DövlətSanPin 2.2.4-171-10 saylı "İnsan istehlakı üçün nəzərdə tutulmuş içməli suyun, Gigiyenik tələblərinə" əsasən, suda triqalogenmetanların (xloroform və s) miqdarına 2015-ci ildən Ukraynada sərt nəzarət edilir, Ukrayna Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə müvəqqəti icazə su təchizatı üzrə gigiyenik tələblərə uyğun olmadığıdan, verilməyəcək.
“Dərman vasitələrinin keyfiyyətinə nəzarət üzrə dövlət elmi tədqiqat laboratoriyası” Baş İdarəsinin məlumatına görə Ukraynanın içməli su Monitorinq tədqiqatları göstərir ki, xloroformla bəzi bölgələrdə içməli suyun çirklənməsi 2-5 PDK dəkdir.
“Dərman vasitələrinin keyfiyyətinə nəzarət üzrə dövlət elmi tədqiqat laboratoriyası” Baş İdarəsinin Eksperimental tədqiqatlarının nəticələrinə görə, natrium hidroxlorit dörd xlorlu reagentlərin arasında kanserogen orta molekullu xlorüzvi maddələrdən, xüsusilə xloroformu (hidroxlorit - xloramin xlorqaz- maye xlor və natrium xlorlu - əhəng) yaranması üzrə ən çox reaksiya qabiliyyəti var.
Hipoxlorid natriumun istehsalı üçün elektroliz qurğulardan istifadə zamanı duz turşu anodların regenerasiyası ehtiyac üzündən qurğuların hipoxlorid metaloksid örtüyünün, titan anodları və digər hissələrinin hər il yenilənməsi zərurət yaradır.
Əmtəə hipoxloridindən istifadə zamanı, bu reaktivin saxlanılması zamanı dezinfeksiya qabiliyyətinin azalması müşahidə olunur, xüsusi konservantlardan istifadə edilməsi zərurətinə gətirib çıxarır ki, bu da istismarı çətinləşdirir.
O, həmçinin qazaoxşar xlorun ondan ayrılması səbəbindən insanlar üçün təhlükə daşıyır. 450 mq / l və ph 9-dan çox olan hidroxlorit və fəal xlor ilə məhlullarının saxlanılması zamanı, zəhərli xloratların toplanmasını həyata keçirilir.
Ətraf mühitin mühafizəsi və içməli suyun keyfiyyətinə olan tələblər daimi artımı, içməli su təchizatı mənbələrinin intensiv çirklənməsi fonunda iki və ya bir neçə reagentlərin sinerjisinə əsaslanan üsulların, məhz içməli su mənbələrinin alternativ metodlarla dezinfeksiya axtarışının zəruriliyini şərtləndirir.
Məhz bu üsullara aid etmək olar oksidantlarla - reagentlərin qarışığı ilə dezinfeksiya.
NSF Rusiya və ABŞ alimlərinin məlumatına görə suyun oksidantlar ilə dezinfeksiyası xlor qazla və hipoxlorit natrium ilə müqayisədə daha səmərəli həyata keçirilir, daha uzun müddətli dezinfeksiya edici effekti var, oksidləşdiricisinin su ilə az müddətli təması lazımdır, kanserogen triqalogenmetanların yaranmasını azaldır.
Bu metod istifadə zamanı sadə və təhlükəsizdir, suyun dezinfeksiya prosessinə operativ nəzarət üsuluna, suyun müxtəlif fiziki və kimyəvi vəziyyətində, eləcədə su kəməri şəbəkələrinin bio sarmaşıqlar ilə mübarizə zamanı yüksək effektivliyə malikdir, onu dəmir, manqanı və hidrogen sulfidin təmizlənməsi üçün tətbiq etmək olar, bunun üçün o, qalıq xlorun azaldılması üçün daha az miqdarda dioksid kükürd tələb edir, nəinki ənənəvi xlorlamada.
Beləliklə, OXİ - qaz ilə dezinfeksiya metodunda ənənəvi dezinfeksiya üsullarlarının bir çox nöqsanları yoxdur, xüsusilə xlorlamada və bu üsül bütün müsbət keyfiyyətlərə malikdir, xüsusilə mərkəzləşdirilmiş, mərkəzləşdirilməmiş içməli və texniki su təchizatı və suyun atılmasında, ənənəvi üsullarla dezinfeksiya təcrübəsində onu layiqli alternativ edir. (məlumat üçün www.oxicleanwater.com saytı).